De meeste mensen kennen de beelden van de enorme plasticvervuiling in de oceanen en alle vreselijke gevolgen van dien. Maar weet u dat 80% van die plasticvervuiling in de oceanen eigenlijk afkomstig is van rivieren en kanalen die stedelijk afval mee de zee in nemen? Daarom is het van belang om het plastic op te ruimen nog vóór het de oceanen bereikt. Vandaag kijken we naar een organisatie die hiervoor de handen uit de mouwen steekt.
We spreken met de teams en vrijwilligers die de strijd tegen het plastic probleem in Europa leiden want elk jaar belandt er 10.000.000 ton plastic in onze oceanen. Steeds meer burgers in heel Europa nemen het heft in eigen handen om de stroom plastic zwerfafval te stoppen, lang voordat het de zee bereikt.
De Bodrog rivier, een prachtig natuurgebied in het noordoosten van Hongarije, wordt ontsierd door afgedankte plastic flessen die de oevers bedekken.
“Je vraagt je misschien af waar dat vandaan komt? Het komt uit Transkarpatië [regio] in Oekraïne. Het meeste afval komt daar vandaan. En de reden is dat er in Transkarpatië eigenlijk geen afvalbeheer is. Zij dumpen het afval gewoon in het overstromingsgebied, en als de overstroming komt, pikt hij het op en verspreidt het in Hongarije,” legt Miklós Gyalai-Korpos, de projectmanager van Plastic Cup, uit.
Plastic Cup is een jaarlijkse krachtmeting van concurrerende teams die de oevers van Hongaarse rivieren schoonmaken. Dit jaar gingen meer dan 150 enthousiastelingen vier dagen lang de Bodrog op, kajakkend en raftend, en onderweg plastic opscheppend.
En er valt veel te scheppen. Ongeveer 90 ton plastic afval bedekt alleen al een 50 kilometer lang stuk van deze rivieroever. Als dit afval niet wordt opgeruimd, is het op weg naar de Donau, de Zwarte Zee en uiteindelijk de oceanen. Naast het opruimen helpt een groep jongeren ook met een wetenschappelijk onderzoek naar plastic vervuiling.
“Kinderen en jonge volwassenen gaan naar de rivier en verzamelen afval op een wetenschappelijke manier”, zegt Simone Berk, de projectcoördinator van Plastic Pirates – Go Europe!
“We verzamelen de gegevens, categoriseren ze en uploaden ze naar een online platform zodat wetenschappers ze kunnen gebruiken voor hun onderzoek.”
Met steun van de EU is Plastic Pirates – Go Europe! een burgerwetenschappelijk initiatief dat jonge vrijwilligers uit een tiental landen bijeenbrengt.
Volgens een strikte methodologie maken ze een aangewezen gebied van 200 vierkante meter schoon en documenteren vervolgens zorgvuldig elk stuk zwerfvuil dat ze vinden.
“Het maakt me verdrietig dat er mensen op de wereld zijn die zomaar zoveel zwerfafval weggooien. Maar het is geweldig dat er mensen zijn die bereid zijn om na anderen op te ruimen,” zei vrijwilliger Sára Szomráki.
Wetenschappers hebben nog steeds te weinig gegevens over de trends in plasticvervuiling in Europa, en dergelijke steekproeven helpen de gaten te vullen.
Plastic Piraten winnen snel aan kracht in de hele regio.
“We hebben Portugal, Spanje. We hebben Italië, we hebben België, Duitsland, Hongarije natuurlijk, waar we nu zijn. Letland, Litouwen, Oostenrijk. Oh, en Georgië is er ook net bijgekomen,” vertelde Simone Berk aan Ocean.
KANALEN EN RIVIEREN: HET PROBLEEM BIJ DE BRON AANPAKKEN
De focus op rivieroevers is opzettelijk: Plastic Pirates verzamelt zich onder de slogan “De oceaan begint hier!”. Zelfs Brussel, dat vaak de “hoofdstad van Europa” wordt genoemd, heeft dit probleem nog niet volledig aangepakt. Haar kanaal is verre van ongerept. De plaatselijke groep ‘Canal it Up’ organiseert schoonmaakacties om mensen bewust en betrokken te maken.
Op de Internationale Kustschoonmaakdag werkten de activisten samen met Europese ambtenaren, waaronder de EU-commissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij, Virginijus Sinkevičius.
“Je ziet flessen die vermeden kunnen worden als je herbruikbare flessen gebruikt. We hebben heel wat koffiekopjes gevangen. Ook die kun je zeker hergebruiken. Hergebruik is dus belangrijk,” zei Virginijus Sinkevičius.
“Ik denk dat het belangrijk is om plastic voor eenmalig gebruik kwijt te raken. En ik denk dat veel dingen in dit kanaal vermeden zouden kunnen worden als we bijvoorbeeld een eenvoudig statiegeldsysteem zouden hebben,” voegde hij eraan toe.
DE GROEIENDE POPULARITEIT VAN STATIEGELDSYSTEMEN
De EU heeft grote doelen: plastic vervuiling in de oceaan en huishoudelijk afval halveren tegen 2030. Maar de vooruitgang is traag. Hoewel het plastic zwerfvuil op de meeste kusten lijkt af te nemen, is de hoeveelheid verpakkingen in gemeentelijk afval de afgelopen tien jaar met 19% toegenomen.
Een statiegeldsysteem, waarbij lege verpakkingen kunnen worden teruggebracht naar een inzamelpunt voor een terugbetaling, is veelbelovend om de hoeveelheid afval te verminderen – dus dringen de activisten erop aan dat Belgische winkels en winkelend publiek het volledig omarmen, ondanks de extra kosten.
“We worden omringd door landen die een efficiënt statiegeldsysteem hebben,” legt Pieter Elsen, de oprichter van Canal It Up, uit.
“Nederland heeft het vorig jaar pas ingevoerd. Deze week heeft Polen een statiegeldsysteem ingevoerd. 15% en 11% van het afval dat we uit het kanaal vissen bestaat uit blikjes en plastic flessen. Als we voor deze twee verpakkingen een fysiek statiegeldsysteem invoeren, kunnen we ze van de ene op de andere dag uit de natuur halen.”
EEN INTERNATIONALE INSPANNING
Plastic afval verspreidt zich over rivieren en oceanen en steekt grenzen over – dus om dit probleem op te lossen is internationaal teamwork nodig.
Het Hongaarse team achter de ‘Plastic Beker’ heeft de krachten gebundeld met partners in West-Oekraïne om het probleem van riviervervuiling bij de bron aan te pakken. En hun jaarlijkse schoonmaakcampagnes trekken vrijwilligers uit verschillende landen aan.
“Natuurlijk moeten we ons allemaal zorgen maken over de situatie in Hongarije, net zoals we ons zorgen moeten maken over de situatie in Spanje, in Duitsland, en we moeten allemaal proberen elkaar zoveel mogelijk te helpen – want het probleem is wereldwijd,” zei Mark Borillo García, een vrijwilliger van het Europees Solidariteitskorps uit Barcelona.
In vier dagen tijd hebben de deelnemers 11 ton afval opgeschept. Dat zijn meer dan 2.500 zakken afval die onze oceanen niet zullen vervuilen.
Vilja Molnár doet al mee sinds haar negende!
“Ik denk dat het steeds beter gaat – het krijgt meer aandacht en dat helpt veel. Er zijn nu meer kinderen dan ooit die ons helpen,” vertelde Vilja aan Ocean.
“Ik hoop op schone rivieren en dat mensen kunnen genieten van deze prachtige natuur, zonder plastic.”
Al het verzamelde afval wordt gesorteerd en de organisatoren zeggen dat ongeveer tweederde wordt gerecycled.
“Het is echt nog maar het topje van de ijsberg. En we weten dat we niet alles uit het overstromingsgebied kunnen verwijderen,” gaf Miklós Gyalai-Korpos toe. “Ik denk dat de echte oplossing is om minder te gebruiken, zodat er geen afval ontstaat. En als je echt iets moet consumeren, stop het dan op de juiste plaats. In de juiste bak.”
Voorkomen, verminderen, hergebruiken, recyclen: de stappen om het plastic tij te keren zijn duidelijk en activisten in veel landen geven een inspirerend voorbeeld om te volgen. Toch stijgt wereldwijd de productie van plastic, terwijl er nauwelijks vooruitgang wordt geboekt op milieugebied.
Om onze rivieren, zeeën en oceanen echt schoon te maken is een wereldwijde inspanning nodig.
Wil je het met eigen ogen zien, kijk dan naar de video hier:
Bron: Euronews/het Groene Podium/Plastic Cup
