Verduurzaming versnellen is belangrijker dan ooit. In dat licht brengt het Groene Podium wekelijks een relevant nieuwsbericht met deze week het bericht over het ‘dumpen’ van verboden pesticide in armere landen.
Dit gevaarlijke schimmelbestrijdingsmiddel is drie jaar geleden verboden in de EU. Waarom wordt het dan nog steeds naar ontwikkelingslanden gestuurd?
Dorpen in Costa Rica moeten drinkwater in vrachtwagens aanvoeren nadat een door Europa geleverd pesticide hun water zwaar heeft vervuild.
Chloorthalonil is een gevaarlijke chemische stof die in 2020 in de EU werd verboden omdat het grondwater zou kunnen vervuilen en kanker zou kunnen veroorzaken.
Drie jaar later moeten de Franse autoriteiten rekening houden met een enorme schoonmaakoperatie van het fungicide, waardoor de waterrekeningen de pan uit zouden kunnen rijzen.
Maar Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk behoren tot de Europese landen die nog steeds honderden tonnen pesticiden op basis van chloorthalonil verschepen naar armere landen, zo blijkt uit een nieuw onderzoek van Greenpeace UK’s Unearthed unit en de Zwitserse NGO Public Eye.
Het onderzoek is het eerste dat de volledige omvang van de exporthandel in chloorthalonil sinds het verbod in kaart brengt – en de zware tol die het eist in landen die slecht zijn toegerust om de risico’s te beheersen.
De belangrijkste bevindingen zijn gedeeld met Euronews Green.
CHLOORTHALONIL VERGIFTIGT HET WATER IN COSTA RICA
José Miguel Quesada werkte 40 jaar als landarbeider in Cipreses, waar hij zeven dagen per week fungiciden sproeide, waaronder chloorthalonil.
De 76-jarige man lijdt nu aan tongkanker. “Ze zeggen dat het blijkbaar door de zon en de chemicaliën komt,” zegt hij. “Het enige wat ik weet is wat ik in de landbouw heb gebruikt en we hebben altijd met die chemicaliën gewerkt.”
De Costa Ricaanse autoriteiten hebben de afgelopen acht maanden vrachtwagenladingen water geleverd aan dorpelingen in Cipreses en Santa Rosa, nadat laboratoriumtests 200 keer de veilige limiet van chloorthalonil in hun kraanwater hadden aangetoond.
“We hebben een ernstig probleem in het land met waterverontreiniging, dat vooral is vastgesteld in het gebied van Cartago, in de aquaducten van Cipreses en nu ook in Santa Rosa in het kanton Oreamuno,” zegt onderzoeker Elídier Vargas van het VN-ontwikkelingsprogramma.
“Als we doorgaan met het onderzoeken van andere aquaducten zal het waarschijnlijk blijven verschijnen.”
Een recent rapport van de Costa Ricaanse ministeries van Volksgezondheid en Milieu laat zien dat de regering zich terdege bewust is van deze kans.
Het waarschuwt dat meer dan 65.000 mensen in de landbouwregio’s Oreamuno en Alvarado, in het noorden van Cartago, water drinken dat onder vergelijkbare omstandigheden is geproduceerd – waar de landbouw te dicht bij waterbronnen plaatsvindt.
Er is, zo stelt het rapport, “een zeer grote kans op de aanwezigheid van verontreinigende stoffen door het gebruik van chemische producten”.
In totaal wordt er meer dan 800 ton fungicide per jaar gebruikt in Costa Rica – een land dat bekend staat om zijn rijke biodiversiteit en groene geloofsbrieven – zegt Vargas.
Maar het Midden-Amerikaanse land test het water niet routinematig op chloorthalonil. Net als veel andere lage- en middeninkomenslanden (LMIC’s) heeft het niet eens de capaciteit om te testen op metabolieten (afgebroken moleculen) van het fungicide in zijn waterwegen.
Italië, België, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken behoren tot de Europese landen die het gevaarlijke bestrijdingsmiddel naar Costa Rica hebben gestuurd omdat ze het onveilig vonden voor gebruik op hun eigen boerderijen.
WELKE EUROPESE LANDEN EXPORTEREN HET MEESTE CHLOORTHALONIL?
In 2022 hebben agrochemische bedrijven plannen gemaakt om 900 ton van het fungicide uit de EU te exporteren, zo blijkt uit documenten die Unearthed heeft verkregen op basis van de Freedom of Information (FOI) wetgeving.
Het grootste deel van de export werd ‘aangemeld’ door Duitsland (302 ton), gevolgd door Italië (242 ton) en België (234 ton). Griekenland, Nederland en Spanje waren ook betrokken, terwijl het VK vorig jaar 104 ton pesticiden op basis van chloorthalonil verzond.
Eén bedrijf in het bijzonder had een enorm aandeel in de verkoop. Het Zwitserse Syngenta, een pesticidegigant in Chinese handen, was verantwoordelijk voor meer dan 40% van de hoeveelheid chloorthalonil producten die aan het Europees Chemicaliënagentschap werden gemeld.
Syngenta en andere grote fabrikanten van bestrijdingsmiddelen zijn grote multinationals, met productielocaties en dochterondernemingen in veel verschillende landen. Hun exportmeldingen kunnen dus overal vandaan komen, afhankelijk van hoe hun toeleveringsketens op elkaar aansluiten.
Exportmeldingen zijn een schatting van de totale hoeveelheid van een chemische stof die een exporteur van plan is dat jaar naar een bepaald land te sturen. De werkelijke hoeveelheden chloorthalonil die in 2022 naar het buitenland zijn verzonden, kunnen meer of minder zijn geweest.
Het overgrote deel van de export vanuit de EU – ongeveer 90 procent van het gewicht – ging naar lagere-inkomenslanden, zo blijkt uit de gegevens, waar volgens VN-agentschappen de zwakkere controles gevaarlijke pesticiden nog gevaarlijker maken.
Egypte was de belangrijkste bestemming, gevolgd door Algerije, Kameroen en Colombia.
Brexit lijkt de exporthandel van de EU en het VK in verboden pesticiden niet te hebben ontward. In 2022, zo blijkt uit het onderzoek, meldde Syngenta de uitvoer van 14 ton pure chloorthalonil van de EU naar het VK.
Later dat jaar meldde het bedrijf de uitvoer van 51 ton marktrijpe pesticiden met deze chemische stof uit het VK terug naar de EU, klaar om opnieuw overzee te worden geëxporteerd.
Marco Conteiro
Directeur landbouwbeleid, Europese eenheid van Greenpeace
De onderzoekers analyseerden Costa Ricaanse douanegegevens en ontdekten dat Italië en België in 2020 en 2021 allebei chloorthalonilproducten naar het land exporteerden. Alle Italiaanse exportproducten waren afkomstig van de Duitse chemiereus BASF, voor een fungicide met de naam Acrobat dat wordt gebruikt op tomaten en aardappelen.
“Als wetenschappers chloorthalonil te gevaarlijk vinden om op onze velden te gebruiken, waarom mogen bedrijven in Europa het dan nog steeds dumpen in armere landen met minder strenge regels?”, zegt Marco Conteiro, directeur landbouwbeleid van de Europese eenheid van Greenpeace.
“Deze twee dorpen zijn waarschijnlijk het topje van de ijsberg, want uit dit onderzoek blijkt dat het bestrijdingsmiddel over de hele wereld wordt geëxporteerd. Totdat de Europese Unie hard optreedt tegen de export van verboden chemicaliën, zullen het gevaar voor landbouwgemeenschappen over de hele wereld en de hypocrisie voortduren.”
HOE GEVAARLIJK IS CHLOORTHALONIL EN WELKE EUROPESE LANDEN ZIJN ERMEE BESMET?
Chloorthalonil werd verboden in de EU en het VK nadat de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) had vastgesteld dat het een vermoedelijk kankerverwekkende stof en een drinkwaterverontreiniging is.
De metabolieten van het fungicide zijn zeer persistent in water en hun verwijdering uit drinkwater is moeilijk en duur. Verschillende van deze afgebroken stoffen kunnen ‘genotoxisch potentieel’ hebben – wat betekent dat ze de genetische informatie van cellen kunnen beschadigen en zo kanker kunnen veroorzaken.
In Frankrijk is bijna een derde van het drinkwater verontreinigd met één bepaalde molecule in hogere concentraties dan toegestaan, zo concludeerde een recent rapport van het Franse Agentschap voor Voeding, Milieu en Arbeidsveiligheid (ANSES).
Zwitserland kampt ook met grote gebieden met grondwaterverontreiniging – vooral in de Zwitserse hoogvlakte, waar veel landbouw wordt bedreven. Het Zwitserse Federale Bureau voor het Milieu (FOEN) heeft gewaarschuwd dat chloorthalonil – dat 30 jaar lang werd gebruikt vóór het EU-verbod – “het grondwater jarenlang kan aantasten”.
Waterzuiveringssystemen lopen achter op het alomtegenwoordige fungicide. Nieuwe technologieën om de metabolieten eruit te filteren zouden de prijs van water tot 75% kunnen verhogen, zo meldt de Zwitserse pers op basis van tests van de stad Lausanne. De Franse krant Le Monde merkt ook op dat waterproducenten mogelijk een miljarden euro’s kostende schoonmaakrekening tegemoet kunnen zien, die onvermijdelijk zal worden doorberekend aan de consument.
GAAT EUROPA DE EXPORT VAN CHLOORTHALONIL VERBIEDEN?
De EU-commissaris voor milieu, Virginijus Sinkevičius, erkent dat het blok “niet consequent zou zijn in zijn streven naar een gifvrij milieu als gevaarlijke chemische stoffen die in de EU niet zijn toegestaan, hier nog steeds kunnen worden geproduceerd en vervolgens geëxporteerd”.
Deze chemische stoffen “kunnen dezelfde schade toebrengen aan de gezondheid en het milieu, ongeacht waar ze worden gebruikt”, voegde Sinkevičius eraan toe.
Zijn opmerkingen kwamen tijdens de start van een EU-raadpleging vorige maand om het probleem aan te pakken.
De Commissie had toegezegd om de export van door de EU verboden pesticiden in 2020 te stoppen. Maar de chemicaliënstrategie stuit op hevig verzet van de chemicaliënlobby, waarschuwt Unearthed. En campagnevoerders zijn bang dat de voorstellen nu te laat komen om nog voor de volgende Europese verkiezingen in 2024 wet te worden.
Ondertussen hebben sommige Europese landen een nationaal verbod op deze export ingesteld. Frankrijk was het eerste land dat in januari 2022 een historische wet invoerde, hoewel Unearthed en Public Eye grote mazen in de wet hebben ontdekt.
Duitsland en België – de belangrijkste exporteurs van chloorthalonil via respectievelijk Syngenta en de in India gevestigde multinational UPL – willen nu het voorbeeld van Frankrijk volgen.
Ook hier oefent de pesticidenindustrie haar invloed uit. Een ontwerpbesluit van de Belgische minister van Milieu in december dat de export van chloorthalonil zou verhinderen, stuit op hevig verzet van de Belgische vereniging van de gewasbeschermingsindustrie (Belplant).
“De realiteit is niet zo zwart-wit!” beweert Belplant in een verklaring, waarin het wijst op het mogelijke banenverlies en andere nadelen van een nationaal verbod op de export van gevaarlijke chemicaliën.
De Duitse regering kondigde vorig jaar aan dat ze een soortgelijk verbod zou invoeren vanaf het voorjaar van 2023. Maar dit is nog niet voorbij en er is geen teken van wanneer de ontwerpverordening zal worden gepubliceerd, merkt het onderzoek op.
Unearthed voegt eraan toe dat de Britse regering tot op heden geen toezegging heeft gedaan om te overwegen de export van verboden pesticiden te beperken of te beëindigen.
Syngenta reageerde niet op een verzoek om commentaar van de onderzoekseenheid. BASF gaf als commentaar dat de rapporten uit Costa Rica “zeer zorgwekkend” zijn.
“We weten dat het voor velen moeilijk voorstelbaar is dat gewasbeschermingsmiddelen die niet (meer) geregistreerd zijn in de EU nog steeds veilig gebruikt kunnen worden in de juiste context”, voegde een woordvoerder van het Duitse bedrijf eraan toe.
“Er zijn grote verschillen in gewassen, bodem, klimaat, plagen en landbouwpraktijken over de hele wereld. We stemmen onze producten af op specifieke regionale markten. Al onze producten worden uitvoerig getest, geëvalueerd en goedgekeurd door overheidsinstanties volgens de officiële goedkeuringsprocedures die zijn vastgelegd in de respectievelijke landen voordat ze worden verkocht.”
Dit artikel “The EU and UK exported 1,000 tonnes of a banned pesticide to poorer countries, investigation reveals” verscheen eerder op Euro news.
