Dagelijks zoekt Het Groene Podium naar oplossingen die nu al bijdragen aan een meer leefbare wereld. Zo kunnen we elkaar inspireren om écht duurzame oplossingen in te voeren en de transitie naar een klimaatvriendelijke economie te versnellen. Vandaag een artikel over hoe de EU de fast fashion industrie aan banden wil leggen.
De mode-industrie is één van de grootste vervuilers ter wereld is, verantwoordelijk voor zo’n 20% van het afvalwater van de planeet en zo’n 10% van de uitstoot van broeikasgassen in de wereld.
De EU wil dit veranderen, maar wat is realistisch? Gaat fast fashion eindelijk verdwijnen? De Europese Unie wil dat in elk geval wel.
Terwijl veel consumenten, onder invloed van de ‘ontwaakte’ Gen Z, beweren duurzamer te willen zijn in hun kledingkeuzes, zou de EU daar wel eens te rooskleurig over kunnen denken. Want terwijl marktleiders zoals Boohoo, Pretty Little Thing en ASOS hun winsten de afgelopen jaren inderdaad hebben zien dalen, hebben Zara en H&M daarentegen juist wél enorme winsten geboekt. En Shein blijft – ondanks frequente auteursrechtenclaims en zijn inmiddels beruchte influencer-trip – nog steeds duizenden klanten aantrekken en die klanten zijn allemaal op zoek zijn naar goedkope en trendy kleding. Alleen al het feit dat de in China gevestigde gigant dagelijks maar liefst 6.000 nieuwe stukken aan zijn website kan toevoegen, bewijst dat het concept van fast fashion voorlopig niet snel zal verdwijnen.
De EU heeft echter goede hoop dat het schadelijke model van kledingconsumptie binnenkort tot het verleden zal behoren. Vorige maand hebben ze aanbevelingen aangenomen voor hun strategie, waaronder beleid om kleding steviger, herstelbaar en recycleerbaar te maken. Deze maatregelen zijn ondersteund door regelgeving die in de gehele productie- en toeleveringsketen de mensenrechten, het dierenwelzijn en het milieu moet respecteren.
“Consumenten alleen kunnen de mondiale textielsector niet hervormen via hun koopgedrag. Als we de markt toestaan zichzelf te reguleren, laten we de deur open voor een fast fashion-model dat mensen en de hulpbronnen van de planeet uitbuit”, legt Europarlementariër Delara Burkhardt uit, en voegt eraan toe: “De EU moet fabrikanten en grote modebedrijven wettelijk verplichten duurzamer te ondernemen.”
De echte kosten van snelle mode
Burkhardt en talloze andere leden van het Europees Parlement roepen al lang op tot veranderingen in de fast fashion-industrie en bekritiseren de nonchalante houding ten opzichte van mens en milieu. “De rampen die zich in het verleden hebben voorgedaan, zoals de ineenstorting van de Rana Plaza-fabriek in Bangladesh, de groeiende textielstortplaatsen in Ghana en Nepal, vervuild water en microplastics in onze oceanen, laten zien wat er gebeurt als we dit principe niet nastreven.”, zo zegt ze. “We hebben lang genoeg gewacht, het is tijd om iets te veranderen!”
Hoewel het idee in principe transformatief is, zijn er veel vragen of de Europese regelgeving ook landen buiten Europa zou kunnen helpen. Landen en gebieden zoals de Atacama-woestijn in Chili en de Afrikaanse landen Ghana en Kenia zijn momenteel het zwaarst getroffen door een groot deel van het textielafval in de wereld.
De Atacama-woestijn heeft de ongelukkige reputatie van ‘de afvalcontainer van de wereld’ na berichten dat de woestijn momenteel de thuisbasis is van naar schatting 741 hectare kledingafval. Dat is het equivalent van een gebied zo groot als Central Park!
Veel van de aanwezige kledingstukken zijn nooit gedragen en vanwege hun lage kwaliteit onmogelijk door te verkopen. Chili is de grootste importeur van tweedehands kleding in Zuid-Amerika, maar de enorme hoeveelheid fast fashion die wordt weggepompt betekent dat een groot deel ervan simpelweg wordt gedumpt. De berg van ongewenste fast fashion is niet alleen een doorn in het oog; het is ook slecht voor het milieu en de mensen die in de buurt wonen.
Dit is ook het geval bij landen in Afrika zoals Ghana. Het land importeert wekelijks maar liefst 15 miljoen tweedehands kledingstukken. Lokaal bekend als ‘obroni wawu’ – of ‘kleren van dode blanke mannen’. Daarmee is Ghana ‘s werelds grootste importeur van gebruikte kleding. Kleding die wordt gedoneerd aan liefdadigheidswinkels uit onder meer Groot-Brittannië, de VS en China, wordt doorverkocht aan exporteurs en importeurs die de keten voortzetten door ze door te verkopen aan verkopers op markten als Kantamanto in Accra.
Kantamanto herbergt duizenden kraampjes, die allemaal kleding aanbieden van goedkope retailers zoals H&M, Primark en New Look. Aan veel van de kledingstukken zijn nog steeds labels van liefdadigheidswinkels bevestigd. Het is onmogelijk om alles te verkopen, vanwege de enorme omvang van de tentoongestelde stukken.
Beeld: copyright van The Or Foundation
De Or Foundation, die projecten met sociale impact in Afrika financiert, schat dat ongeveer 40% van de kleding in Kantamanto als afval achterblijft. Terwijl sommige stukken worden weggegooid door afvalbeheerdiensten, worden andere stukken verbrand in de buurt van de markt, waardoor vervuiling door onnatuurlijke stoffen de lucht in gaat.
De EU hoopt af te stappen van een lineair model naar een circulair model, een model waarin elk kledingstuk kan worden hergebruikt, gerecycled of op zijn minst biologisch afbreekbaar en composteerbaar kan worden gemaakt. Dat is zeker een verstandig doel in een tijd waarin velen van ons beseffen hoe cruciaal het is om de negatieve impact van fast fashion op de planeet aan te pakken.
Critici hebben echter gezegd dat het eenvoudigweg niet voldoende zal zijn om de schadelijke trend en de verleidelijke aard van goedkope, gemakkelijk toegankelijke kleding te melden.
De rest wordt gedumpt op informele stortplaatsen. De gemeenschap van Old Fadama ligt slechts drie kilometer van de markt, maar wordt nu gebruikt als stortplaats voor kledingafval. Ongeveer 80.000 mensen noemen het gebied hun thuis, maar het is geen prettige plek om te wonen. Veel huizen zijn op afval gebouwd en dieren moeten op enorme bergen afval grazen. De Korle-lagune is vlakbij en leidt naar de oceaan. Van daaruit wordt het afval in zee gespoeld, terwijl stranden in het hele land bedekt zijn met hopen ongewenste kleding en textiel.
Waarom is het zo moeilijk om van de fast fashion-gewoonte af te komen?
Te midden van een economische neergang en stijgende inflatie is het niet verwonderlijk dat veel mensen met beperkte budgetten het moeilijk vinden om zich af te wenden van merken die trendy en, cruciaal, zeer goedkope kleding aanbieden. Ook al zijn sommigen van ons erin geslaagd om aan de greep van fast fashion te ontsnappen door voor circulaire opties te kiezen, het lijkt erop dat de alternatieven eigenlijk niet veel beter zijn.
“Vaak aangeprezen als een milieuvriendelijke optie, blijken modeverhuurdiensten minder duurzaam te zijn dan het weggooien van kleding na gebruik, wat bijdraagt aan de verwarring bij consumenten over hoe ze groener kunnen zijn”, vertellen consumentenanalisten bij Canvas8 aan Euronews Culture.
De Ellen MacArthur Foundation schat dat 30% van de nieuwe kleding die elk jaar wordt gemaakt, nooit wordt gedragen en het lijkt erop dat niet alleen de duurzaamheid (of het gebrek daaraan) het probleem is. Een Frans onderzoek uit 2022 concludeerde dat hoewel 35% van de mensen zegt dat ze hun kleding weggooien omdat ze versleten zijn, maar liefst 56% zegt dat het komt doordat de kledingstukken niet bij hen passen, of dat ze er gewoon genoeg van hebben.
Het lijkt erop dat meer dan 50% van de kleding wordt weggegooid om andere redenen dan duurzaamheid; een groot deel van het probleem ligt bij de consument en niet alleen bij de fast fashion-merken zelf.
Cally Russell, CEO en mede-oprichter van Unfolded, vertelt Euronews Culture:
“We hebben massa-over-productie, gedreven door merken die niet weten wat ze voor de consument moeten maken en alleen maar op verkoop uit zijn – ze kunnen dit doen omdat ze op zulke hoge winstniveaus opereren. Helaas zullen de merken die dit probleem hebben veroorzaakt, niet degenen zijn die het probleem oplossen”.
Kan de fast fashion-industrie echt worden gestopt?
Sommigen zeggen dat de focus van de EU op wederverkoop en reparatie financieel niet zinvol lijkt of ver genoeg zal gaan in het veranderen van de houding onder consumenten.
Het is hun verdienste dat verschillende fast fashion-merken al bezig zijn hun kleding langer mee te laten gaan. Retailgigant Zara is onlangs begonnen met het aanbieden van een reparatieservice, maar wanneer de gemiddelde prijs voor 70% van alle kledingstukken die in Frankrijk worden gekocht slechts € 8,20 bedraagt, is het onwaarschijnlijk dat veel mensen ervoor zullen kiezen om meer te betalen alleen maar om een knoop terug te laten naaien aan of een jurk die opnieuw is gezoomd.
Velen hebben kritiek geuit op het reparatie- en hergebruikaspect van de EU-plannen;
er is meer lof voor de voorstellen voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR). Volgens deze regeling zullen detailhandelaren financieel verantwoordelijk zijn voor alle fases van het einde van de levensduur van kleding. Daartoe behoort ook het inzamelen, sorteren en recyclen van kleding. Terwijl de EPR-voorstellen zich nog in de werkfase bevinden en er nog geen details openbaar zijn gemaakt. Maar tenzij merken een flinke vergoeding krijgen, is het vrij onwaarschijnlijk dat ze de manier waarop ze de productie of hun bedrijfsmodellen benaderen, zullen veranderen.
“Helaas lost wetgeving alleen het fast fashion-probleem niet op. Regelgeving is het startpunt voor verandering, maar zolang er vraag van de consument is, zullen bedrijven manieren vinden om de regelgeving te omzeilen of manieren vinden om deze af te zwakken”, legt Cally Russell uit, en voegt eraan toe: “De echte manier om het fast fashion-probleem aan te pakken is door klanten voor te lichten en laat ze zien dat er andere manieren zijn om met mode om te gaan”.
Hoeveel hoop op een einde aan de cultuur van snelle mode is er eigenlijk?
Het is duidelijk dat de houding bij een groeiend deel van de consumenten verandert.
Uit gegevens van eBay blijkt dat tweedehands kleding 22% van de kledingkasten van 18- tot 34-jarigen in Groot-Brittannië uitmaakt, en dat dit cijfer waarschijnlijk nog zal toenemen. Een groot deel van die leeftijdsgroep bestaat uit Gen Z, van wie velen er actief voor kiezen om kleding te kopen in kringloopwinkels en kledingruilapps.
TikTok-uitzendingen met kledingstukken die centen kosten van merken als Shein blijken echter voor velen nog steeds te verleidelijk. Voor mensen die chronisch online zijn, is het vaak belangrijk om nooit twee keer in dezelfde outfit gezien te worden, ongeacht de gevolgen. Terwijl consumentenanalisten bij Canvas8 ontdekten dat 43% van de Britten zich schuldig heeft gevoeld omdat ze bij Zara en H&M hebben gekocht, is slechts 17% van plan de komende vijf jaar minder uit te geven aan fast fashion. Daarachter lijkt de prijs te schuilen: 72% van de ondervraagden zegt dat ze ervoor kiezen om fast fashion te kopen omdat het “goede prijs-kwaliteitverhouding” heeft. In hetzelfde onderzoek gaf meer dan de helft van de Britten toe dat ze heel weinig wisten over de impact van fast fashion, waarbij velen zeiden dat ze meer informatie uit officiële bronnen op prijs zouden stellen.
Een bijzondere kritiek op de plannen van de EU is het gebrek aan invoering van wetgeving voor leefbare lonen. Als dit ingevoerd zou worden, zou dit betekenen dat detailhandelaren niet langer kleding tegen de laagste prijzen zouden kunnen verkopen, omdat ze niet zouden kunnen vertrouwen op goedkope arbeidskrachten.
Vooral Shein is vaak bekritiseerd als bijzonder schuldig aan deze praktijk, met een aantal beschuldigingen tegen hen over hun arbeidsbeleid. Vorig jaar stuurde de Britse tv-zender Channel 4 een undercoverwerker naar twee Shein-fabrieken in Guangzhou en ontdekte dat werknemers een basissalaris ontvangen van slechts 4.000 yuan per maand – of ongeveer €503 – voor dagen van maximaal 18 uur. om 500 kledingstukken per dag te produceren met slechts één vrije dag per maand.
Hoewel de voorstellen van de EU zeker een stap in de goede richting zijn, is het duidelijk dat ze niet ver genoeg gaan om voorgoed een einde te maken aan fast fashion. Dat zorgt ervoor dat veel – vaak vrouwelijke – werknemers gevangen zitten in armoede en onder druk worden gezet om sneller meer kleding te produceren om de banen te behouden die ze zo hard nodig hebben. Hogere lonen zouden minder massale overproductie betekenen en een beter leven voor deze werknemers.
Idealiter zullen consumenten afstand moeten nemen van de sector en verstandiger keuzes moeten maken, maar de huidige economische situatie blijft voor velen een echte uitdaging. Het advies van Cally Russell voor mensen met een beperkt budget?
“Ga weg van het najagen van de snelle hit die fast fashion biedt en begin minder te kopen. Dit betekent niet dat je meer moet uitgeven, maar dat je stukken moet kopen die meer veelzijdigheid bieden en zijn gemaakt op een manier die beter is voor de planeet.”
Dit artikel werd eerder gepubliceerd bij Euro News.
