In Indonesië verdwijnen hele eilanden, wereldwijd eroderen kusten: omdat zand een elementaire grondstof is, vooral voor de bouw- en technologie-industrie. Winning en verwerking veroorzaken emissies in de miljarden. Maar er zijn alternatieven.
Het probleem:
Zand uit zee en zoet water is na water de meest gebruikte grondstof ter wereld. Volgens schattingen van de Verenigde Naties wordt wereldwijd jaarlijks 50 miljard ton zand gewonnen. Tweederde van het zand komt terecht in de bouwsector, die er beton en asfalt of glas van maakt, maar ook bijvoorbeeld zonnepanelen, waarvoor silicium uit zand nodig is. Landen als de Verenigde Arabische Emiraten vullen kunstmatige eilanden met zand en importeren de kleine korrels uit Australië. Want woestijnzand is te fijn voor de productie van beton. Van India tot Zuid-Afrika bestaat er een brutale zandmaffia die over lijken gaat om het begeerde materiaal te bemachtigen. Het resultaat: de grondstof wordt steeds schaarser, kusten eroderen en worden vatbaarder voor overstromingen, dieren en mensen verliezen hun leefomgeving. In Indonesië zijn al hele eilanden het slachtoffer geworden van zandwinning. Bovendien is beton uiterst schadelijk voor het klimaat: alleen al in Duitsland was de betonindustrie in 2019 verantwoordelijk voor 20 miljoen ton CO2-uitstoot.
De aanzet:
Het bedrijf ZaaK Technologies uit Großbeeren, Brandenburg, heeft met behulp van EU-subsidie een zogenaamd slim zand ontwikkeld: Uit industriële afvalproducten zoals vliegas produceert ZaaK een kunstmatig zand met de naam Lypors, waarmee ook beton kan worden gemaakt. Voordeel: het materiaal isoleert beter dan natuurlijk zand en is veel lichter. Dit verlaagt de transportkosten en de CO2-uitstoot. Vliegas, dat anders moeilijk te recyclen is en meestal op stortplaatsen terechtkomt, wordt gerecycled.
De oplossing:
Zandwinning is tot nu toe nauwelijks gereguleerd en is te goedkoop, dus ecologische alternatieven zijn financieel niet lonend. Denemarken doet het anders, het heeft belasting geheven op het verbruik van zeezand. Sindsdien wordt daar veel meer gedaan om zand te besparen en beton te recyclen. Het verbruik is met 80 procent gedaald. Andere landen moeten dit voorbeeld nu dringend volgen. Alleen wanneer meer landen in de wereld het gebruik van zand strikt reguleren, een productielimiet instellen die vergelijkbaar is met die voor olie en overexploitatie tegengaan, zullen ecologische vervangingsproducten economisch levensvatbaar zijn. Cement wordt gebruikt voor de productie van beton, waarvan de productie verantwoordelijk is voor het grootste deel van de CO2-uitstoot. Maar er bestaat ook een duurzaam alternatief op basis van vliegas: geopolymeerbeton. Dit wordt nu geproduceerd door verschillende bedrijven in Duitsland en Australië. Het derde deel van een wereldwijde oplossing is eenvoudig: helemaal zonder beton. Eén alternatief is hennepbeton: dat bestaat uit hennep en natuurlijke kalk.
Dit artikel ‘‘Klimaschädlichen Sandabbau verhindern” verscheen eerder op Good Impact.
